Yazılımda Tecrübenin Anlamsızlığı

Bu yazıyı en başta “Yıllar Geçer, İlanlar Kalır” ismiyle çok daha detaylı ve resmi bir dil ile yazmaya başlamıştım, bugünkü modum ona hiç uygun olmadığı için daha keskin bir dille sıfırdan yazmaya karar verdim.

Öncelikle başlıktaki clickbait’i çözerek giriş yapayım. Anlamsız olan yazılım üzerine kazanılan tecrübe değil, bir yazılımcıyı işe alırken X üzerine Y yıl tecrübe beklentisi.

Nedir peki bunu örnekleri?

• “5+ Years experience in at least one of the languages such as Java, Go, C#, Scala, Kotlin, Node.js”
• “Bilgi güvenliği, veri güvenliği, siber istihbarat, siber tehdit avı, sızma testleri ve zafiyet tespiti gibi alanlarda en az 3 yıl deneyimli olmak.”
• “8+ years experiences in software development experience”
• “Java (Java 8+), Spring ve/veya Spring Boot ile en az 7 yıl deneyimli”
• “PHP (Laravel, Codeigniter ve/veya Phalcon), Go veya Node.js hakkında minimum 4 yıllık iş deneyimi,”

Bunların hepsini az önce Türkiye yazılım ekosisteminde aktif rol alan şirketlerin açık işe alım ilanlarından aldım. Eminim siz de aynılarını ya da benzerlerini sık sık görüyorsunuzdur.

Tabii ki X yıl Y beklentisi sadece iş ilanlarıyla bitmiyor, şirket içi pozisyon ve terfilerde de devam ediyor. Bu yazıyı yazmaya karar vermemde mesela bir arkadaşıma zam tartışmaları sırasında “sen zaten akranlarından çok daha yüksek maaş alıyorsun” gibi bir çıkış yapılmasıydı. Bu noktaya kadar okuduysanız aklınızda “bu durum Türkiye’ye özel değil” gibi bir itiraz olabilir, haklı da olursunuz. Bu konuda eleştiride bulunan ya da durumun değişmesi gerektiğini savunan da tek başıma ben değilim zaten, geçtiğimiz ay remote.com da X yıl tecrübe gerekliliğini iş ilanlarından kaldırdıklarından bahsetti mesela.

Alternatif olarak “Pazarlama giderlerimizi analiz ederek verimsizlikleri keşfetme kabiliyetinizi gösterebilmek” gibi yıldan bağımsız işe alım kriterleri uygulamaya karar verdiklerini aşağıdaki makalede daha detaylı açıklıyorlar ilgisini çekenler için.

We are removing 'years of experience' as a requirement for jobs at Remote

Gelelim asıl soruya, X üzerine Y yıl tecrübe beklentisi neden anlamsız?

Öncelikle, aslında işe aldığımız kişide tecrübe aramadığımızı kabul etmek gerekiyor; asıl aradığımız şey kabiliyet, ondan istediğimiz işleri yapabilme kabiliyeti. Tecrübe yalnızca bu kabiliyetin kendisini ölçmeye çalışmak yerine kullandığımız bir kısa yol.

Sıradaki soru ise şu, tecrübe kabiliyetle ne kadar doğru orantılı? Ben bir kişinin tecrübesini ölçtüğümde o kişinin kabiliyetini gerçekten ölçebiliyor muyum?

Bu sorunun cevabının hayır olduğunu reddeden birisi varsa, kendisinin sebeplerini mümkün olan en kısa zamanda hi@alperenkeles.com’a bekliyorum. Her şeyden önce tecrübe inanılmaz subjektif, ortak bir tanımı da yok. Diyelim ki bir ilan 5 yıl Python tecrübesi istiyor olsun. Aşağıdaki sorulara cevaplarınız nedir mesela?

• 5 yıl * 52 hafta * 5 gün * 8 saat = 10400 saat Python kodu mu yazmış olmalı kişi?
• Yoksa 5 yıl boyunca Python ile geliştirme yaptığı bir şirkette mi çalışmış olmalı?
• Eğer okulda 3 derste Python kullandıysa bu okul dışında harcaması gereken süreyi azaltır mı?
• Eğer kendi lisede Python öğrenmeye başladıysa, üniversitede birkaç tane proje yaptıysa bu gereken süreyi azaltır mı?
• Eğer üniversiteden sonra iş bulamadığı bir dönemde kapanıp 6 ay boyunca her gün 4 saat Python’da bir proje üzerine çalışmışsa, bu total tecrübeye sayılır mı, eğer sayılırsa kaç ay sayılır?

Bu sorular yetmiyor gibi, daha temel bir problem de var elde. Bir programlama dilini öğrenmek diye bir konsept gerçekte yok, programlama dilini değil, o programlama dilini çevreleyen ekosistemi, kütüphaneleri, araçları öğreniyoruz aslında. Bu da aynı programlama dilinde 5 yıl tecrübeye sahip 2 kişinin aslında birbirinden çok farklı 5 yıllık tecrübelere sahip olması anlamına geliyor. Birisi data science ile uğraşmış, Pandas/Numpy/Matplotlib ekosistemiyle ilgileniyor, diğeri ise tamamen ayrı bir şekilde backend üzerine çalışmış, Django/Flask/Sqlite kullanıyor olabilir.

Burada gelebilecek bir itiraza şimdiden cevap vereyim, sonuçta bu gördüğümüz ilanlarda pek çok farklı gereksinim var, Backend Software Developer alan birisi hem 5 yıl Python tecrübesi isteyecek, hem de belli bir miktarda backend tecrübesi isteyecek, dolayısıyla bahsettiğin kişilerden Python’un farklı bir tarafında kendini geliştirmiş olanın o ilanla alakası yok diyebilirsiniz. Haklı da olursunuz. Bu da bizi sonraki probleme getiriyor.

Bir programlama dilini öğrenmek için yıllarca tecrübeye gerek yok.

Ana akım programlama dillerinin önemli bir özelliği var, neredeyse hepsi birbiriyle semantik olarak aynı. Hepsi birbirinden kütüphaneler, dizayn sistemleri ve dil yapıları çalıyor. Aynı zamanda bir dildeki bir yapı diğerinde yoksa bile, onunla aynı işlevi gören başka bir yapı ortaya çıkıyor.

Ne demek istiyorum?

Bugünkü ana akım programlama dillerinde(C++, Java, Javascript, Python, Go…):

• Imperative Programming: If-then-else, for/while, assignment, functions and procedures
• Object Oriented Programming: Classes, Inheritance, Interfaces
• Functional Programming: Higher order functions, Sum Types
• Error handling: Exceptions, algebraic errors

Bunların hepsi öyle ya da böyle var. Dolayısıyla pratikte ana akım bir programlama dilinde kod yazmaya başlamak genel anlamda diğer dillerde tecrübeli bir yazılımcının ihtiyacı olan süre çok fazla değil. Burada tabii geçiş yaptığınız dilin tecrübeniz olan dilden farkları önemli hale geliyor(bu zamana kadar hep Managed Memory kullanan dillerde çalışmışsanız mesela, C++’da Manual Memory Management yapmak sizin için zor hale gelebilir bir anda, çünkü yeni bir mental model oluşturmanız gerekecektir).

Ancak şahsi bir örnek vermek gerekirse, geçen yıl AWS’de staj yaparken çalıştığım Java projesine kod eklemeye başlamam yaklaşık 3 gün sürdü, ve ben profesyonel hayatım boyunca bir kez bile Java yazmadım, bu stajdan 3 yıl önce Database dersim için yazmıştım. Benzer bir şekilde, üniversite son sınıfta Havelsan’da çalışmaya başladığımda daha önce neredeyse hiç Javascript yazmamış olmama rağmen 4–5 gün içerisinde projeye dokunup kod eklemeye başlamıştım. Tabii buna “senin öğrenci ya da yeni mezun olarak yazdığın kod bizim işe alım standartlarımızın altında, dolayısıyla 5 yıl tecrübeli birini arıyoruz” gibi bir itiraz gelebilir. O itirazı yapacak kişilere de şunu sormak isterim.

5 yıl boyunca o kişinin ne yapmasını bekliyorsunuz? Buraya kadar gelirken soruyu sıkıştırmaya çalıştığım nokta da buydu. 5 yıl boyunca kişi ne yapacak da kod kalitesi yükselecek? 2 farklı şirketteki, 2 farklı takımdaki, 2 farklı kişideki 5 yıl tecrübe herkes kabul edecektir ki aynı değil. Bazı kişiler diğerlerinden daha fazla çalışabilir, daha hızlı öğrenebilir, bazı takımlar çalışanları daha iyi eğitebilir, daha hızlı gelişmelerini sağlayabilir, bazı şirketler çalışanlara aynı projeyi küçücük farklılıklarla tekrar tekrar yazdırıp, bir anlamda teknisyen olarak kullanırken, başka şirketler çalışanlarını konfor alanlarından çıkarıp çeşitli projelerde farklı problemlerle karşı karşıya getirip onlara tecrübe kazandırabilir.

Ki şirkete bile varmadan önce, 2 farklı üniversite mezunu çok farklı kabiliyetlerle mezun olabilir. Ya da bir şirket işe alım yaparken karşısına bir üniversite mezunu ve alaylı yan yana denk gelebilir. Uzun lafın kısası, farklı farklı örneklerle tekrar tekrar anlatmaya çalıştığım şey aslında çok basit.

Tecrübe ölçülebilir standart bir metrik değil, subjektif, ihtiyaç duyduğumuz bilgiler ile bize fayda sağlamak yerine daha da zarar veriyor.

Fark ettiyseniz az önce önce iddiamı değiştirdim, daha da ilerlettim. Tecrübenin sadece anlamsız değil, aynı zamanda zararlı olduğunu iddia ettim şirketler için. Bunun neden olduğunu da konuşalım kısaca. Aşağıya sizin için bir 3 adet çan eğrisi çizdim. Kırmızı olan 2 yıl tecrübeli, yeşil olan 5 yıl tecrübeli, mavi olan 10 yıl tecrübeli mühendisleri gösteriyor.

Yazıda daha önce konuştuğumuz gibi, tecrübe ve kabiliyet arasındaki ilişki çok net bir ilişki değil, kişiye ve kişinin kariyer yoluna göre çok ciddi değişebilen bir olay. Bu grafiğin realitede böyle olup olmadığını tartışabiliriz ayrı bir zamanda, benim şahsi tahminim buna yakın bir sonuçla karşılaşma ihtimalimizin yüksek olduğu yönünde her ne kadar kabiliyetin bu şekilde bir eğride sıralanabileceğine inanmasam da.

Bu grafiğin bize vermeye çalıştığı önemli bir mesaj var aslında:

Öyle bir p1 ve p2 kişileri mevcuttur ki, 2 yıl tecrübeli p1 kişisi 5 ya da 10 yıl tecrübeli p2 kişisinden daha yüksek kabiliyete sahiptir.

Tecrübe bazlı alım yapmak şirkete tam olarak burada bahsettiğim 2 yıl tecrübeli kişileri kaybettiriyor. O ilana 5 yıl yazdığınız anda, ilana yaklaşık 5 yıl tecrübeli ortalama yüzlerce kişiyi çekmiş oluyorsunuz, bu noktada 2 yıl tecrübeli kalifiye adayları ilanda tecrübe yazmayan başka bir rakibinize kaybetme ihtimaliniz çok yüksek.

E peki nasıl bir alternatif var? Tecrübeyi kullanmayacaksak ne yapabiliriz?

Daha önce bu soruyu Twitter’da sorduğumda konu üzerine kafa patlatanlardan birisi olan

Eser Ozvataf

ile yazıda yukarda bahsettiğim remote.com tarzında kişinin “X kabiliyetini başarabilme” konusunda kendisini kanıtladığı örnek bir proje, bir portföy oluşturması gerektiğini konuşmuştuk. Özellikle aday sayısı arttıkça ölçeklenebilme anlamında zorlukları olsa da tecrübe kriterinin kendisinin nötr değil zararlı olduğuna ikna olduğumdan dolayı, bu alternatifi en mantıklı alternatif olarak görüyorum. Bahsettiğim tartışmaları okumak isterseniz aşağıya bıraktım.

Son bir tavsiye Fail’den, bu seferki işe alım yapanlara değil adaylara. Bir ilanda kaç yıl tecrübe yazarsa yazsın, işi yapabileceğinize inanıyorsanız başvurun, bırakın onlar reddetsin.